Ракопис

„27 Maрт“

Раскази: Улиците што ги нема

 

 

 

Улицата „27 Март“ и мајка ѝ на Верица Младеновска починаа на еден 15 јули. Во извесна смисла, улицата се самоуби свесно, а мајка ѝ на Верица почина несвеснo. Едната – од плоштад „Mаршал Тито“ право во Државна болница; другата – од кома право во смрт. Беше тешка горештина, скопска запара од која се бега во мемлосан влез на стара зграда во центарот на градот, кај што мачки плачат како напуштени бебиња; во внатрешни осои кај што сите годишни времиња се студени – студени зими, студени пролети, студени лета и студени есени; или под сенки од стари, разгранети мечти кои само сакаат да те успијат, да те вшмукаат во надеж од која нема оправање. Ништо не беше случајно и сѐ беше случајно и со улицата „27 Март“ и со Верица и мајка ѝ. Улицата почнуваше кај скулптурата „Музиканти“ на Благој Чушков која за Верица имаше посебно значење од оној ден кога прв пат виде нешто што не треба да се види. Кога прв пат почувствува нешто што не треба да се чувствува. Таа и мајка ѝ, пак, самохрана ќерка и самохрана мајка, почнуваа од сосем друг град, ама долго и макотрпно го досвируваа заедничкиот живот во центарот на Скопје.

Седми ден како Верица беше сама дома. Се разбуди прерано за да оди кај мајка ѝ во Државна, лежеше во креветот со рацете прекрстени на тилот и очите вперени во напукнатиот плафон и планираше што и како дента да однесе во болница. Ново пакување влажни марамчиња, игли и шприцови, од големите,.. пелени, нека има… Можеби лимон, ама кај ќе најдам лимон сред вакво лудо лето… Ношници однесов вчера, има доволно, ама треба повеќе навлаки за перници… Нека има, можеби на некоја сестра ќе ѝ текне да не ја остави да лежи во вир од сопствена пот. Скокна од креветот со левата нога на стариот нелакиран паркет. Ќе ѝ го однесам и омиленото „нивеа“ млеко за тело, ќе го отворам, нека ѝ стои така на наткасната, нека го види веднаш штом отвори очи! Нека ѝ замириса! Ја грабна својата голема црна чанта и механички почна да пика во неа сѐ што ѝ беше при рака. Трите кајсиички заборавени во чиничето на масата, далечинските и за телевизорот и за клима-уредот, стуткани златца од бонбони (мајка ѝ обожаваше бонбони, во џебовите на секоја домашна роба имаше барем по неколку), нагнете дури и едно мало украсно перниче со старовремска везена шара. Потоа сосила ја затвори чантата, патентот подзаглави, ама сепак се закопча. Навистина потребните работи што требаше да ги земе со себе ги немаше дома, ќе требаше патем да ги собира. Не мора лимон, устата ќе ѝ ја натопам со влажна газичка. Ја стави чантата на левото рамо и седна на столот спроти големиот ѕиден часовник втренчено набљудувајќи го поместувањето на стрелките. Сѐ што правеше веќе цела недела беше одење и враќање од Државна болница. Од „27 Март“ преку „Максим Горки“, ја пресекуваше „Даме Груев“, малку чекореше по „Вељко Влаховиќ“, го пресекуваше Булеварот ЈНА и право угоре по „Водњанска“. И потоа истото, ама обратно: надолу по „Водњанска“, го пресекуваше Булеварот ЈНА, малку чекореше по „Вељко Влаховиќ“, ја пресекуваше „Даме Груев“ и по „Максим Горки“ до нејзиниот,.. до  нивниот,.. до проклетиот „27 Март“. Помеѓу одењето и враќањето немаше ништо друго, освен улиците испразнети од живот. Празно време, празни коловози, празни пешачки премини и залудни семафори – градот беше заминат на годишен одмор, спружен на жешки песоци покрај сини води. Внатрешното студено лето на Верица ѝ ги беше замрзнало чувствата. Мразулци стврдната болка ја бодеа под кожата како анџари.

Скокна од столот. Време е! Таман кога сакаше да излезе, забележа дека шпоретот се изместува и тргнува по неа. Тргнаа и фотелјата и табуретката на мајка ѝ, завесите се откачија и лелеаво се упатија кон ходникот. Верица не знаеше што да стори. Па добро… и ним им недостасува мама, сакаат да ја видат. Нагло се отвори висечкото плакарче од кујната и старото ренде скокна подготвено за излегување. Тврдиот притаен плач на Верица помина низ неговата најостра страна и се престори во ситни солзички и дребни насмевчиња тага. Необичната поворка излезе од зградата, а набрзо, без звук, во целосна тишина, ѝ се придружија и музикантите од скулптурата пред Капитал банка. Сите четворица. Верица подзастана и со очите сведнати удолу им свика на музикантите веднаш да се вратат на постаментот. Делумно ја послушаа, двајца се вратија, двајца продолжија за да ја видат мајка ѝ во Државна, ама едниот се сопна, се оштети и мораше да се врати. Верица си помисли дека вакви делби и оштетувања ѝ се судбина на скулптурата. Како една октомвриска ноќ 2006 кога беа украдени двајца, третиот беше оштетен, а четвртиот сам и негибнат го видоа утрото со мајка ѝ одејќи на забар. Омаена од спомените, таа не ни забележа дека целата улица „27 Март“ беше тргнала зад неа сосе дрвјата.

Од задната страна на Хируршките клиники беше голема врвулица. Како сите броени, летни жители на градот да се беа собрале тука. Верица ја остави поворката пред влезот во стварноста и без шпоретот, фотелјата и табуретката, завесата, старото ренде, едниот музикант од скулптурата (пивнатиот со шишето в рака) и без улицата „27 Март“, сама се упати во страшното внатре.

Мајка ѝ ја чекаше во болничката соба во нивното зададено време, ама мртва. Почина пред половина час, сторивме сѐ што можевме за неа. Верица повторно го виде она што не треба да се види.

Тргна накај дома со целата своја поворка, само без улицата „27 Март“. Таа веќе не сакаше да живее во центарот на градот и доброволно, од тага, стана улица што ја нема. Верица која исто така веќе не сакаше да живее, не во центарот на градот туку никаде, од тага, стана жена што ја нема. Бувна дома како ново непостоење. Сосе чантата на левото рамо седна на столот спроти големиот ѕиден часовник. Како да ќе оди некаде, а всушност доаѓаше од никаде. Стрелките се поместуваа како животот да продолжува, а всушност времето беше мртво. Сторивме сѐ што можевме за него. Скокна од столот! Речиси задушена од недостиг на мирисот на минатото, го извади „нивеа“ млекото кое не стигна да ѝ го остави на наткасната на мајка си, го отвори и бавно и педантно почна да го премачкува целиот стан. Од стариот нелакиран паркет до напукнатиот плафон. Со ред. Првин клекната на коленици, потоа качена на скала. Смртта замириса на живот што го нема.

Плоштадот „Македонија“ не можеше да живее без улица и си донесе нова. „Никола Кљусев“. Таа исто така почнуваше кај скулптурата „Музиканти“ на Благој Чушков, а завршуваше малку пред да исчезне во Булеварот „ВМРО“, поранешните „Маркс и Енгелс“. Градот продолжи да свири грешни песни, а музикантите продолжија да молчат пред „Капитал банка“.

Фотоилустрација: З.Р.