Ракопис

„Мито Хаџивасилев-Јасмин“

Раскази: Улиците што ги нема

 

 

 

Првиот петок по промената на името на нивната улица од „Мито Хаџивасилев-Јасмин“ во „Св. Кирил и Методиј“, Веселина стави грав да се вари на големата плоча на шпоретот. Едно зрно остави на работната површина во кујната. Тоа беше мошне чудно за нивното семејство, зашто никој од нив не јадеше грав. Всушност, таа не јадеше грав од дете и не им беше сварила никогаш на своите домашни. Поголемите деца, близнаците, беа пробале грав за време на неколкуте месеци додека одеа во градинка; најмалото – никогаш, зашто ниту одеше во градинка ниту му даваа да јаде надвор од дома. Но, „Кирил и Методиј“ не беа кои било за Веселина! Тоа беа првите луѓе што ги имаше запознаено, зашто беше родена на улица што се викаше исто така во сосем друг град. На неа имаше три куќи во кои таа јадеше, растеше, страхуваше и живееше; три куќи за кои велеше дека ѝ се дом. Нивната, куќата на едната нејзина баба и куќата на другата нејзина баба. Беше единственото дете во нивниот и единственото внуче во двата други дома. Мајка ѝ од голема љубов станала бегалка во соседната куќа, прескокнувајќи ја само оградата и потоа заедно со татко ѝ направиле куќа токму на средина помеѓу неговите и нејзините. Таму каде што, всушност, била оградата. За жал, од толку голема љубов ја родиле само неа. Веселина немаше ни брат ни сестра, ни братучед ни братучетка. Само една мајка, еден татко, две баби и двајца дедовци.

Гравот се свари, Веселина му направи лесна запршка, фрли малку суво нане и ручекот беше готов. Ја постави масата како секогаш, чаршаф, есцајг, салфетки,.. принесе салата, сирење и топол домашен леб. Маж ѝ беше зачуден, ама јадеше, не велејќи ништо; децата – исто така. Потоа ја раскрена масата, валканите чинии ги преврте на стар весник распослан в кујна, како што се превртуваат испиени филџани кафе пред гатање, го зеде несвареното зрно грав од работната површина и го стави в уста. Чекајќи чиниите да се подисушат, ги провртуваше потаму-поваму како што се прави со филџани. На весникот остануваа големи кругови од грав како што вообичаено остануваат мали кругови од кафе. Пред гатање.

Едната баба ѝ се викаше Веса. Дробничка и пргава каква што беше, на улицата „Кирил и Методиј“ сите ја знаеја како Весе, Весето од Дојчиновци. На мравка не стапнуваше, ама ни уста не затвораше. Везден влегуваа и излегуваа жени од кај неа. Втората баба ѝ се викаше Лина. Беше сѐ што не беше Веса: крупна, бавна и молчалива. И од кај неа везден влегуваа и излегуваа жени. Сред сета таа врволица од луѓе растеше малата Веселина. Де во едната, де во другата куќа. Дедовците во нејзиното детство беа безгласни мажи заковани за фотелјите; едниот со весникот в раце, другиот со далечинското. Заминуваше на училиште и се враќаше, јадеше и пишуваше домашни на масата со превртени филџани на весник кај баба Весе или на масата со распослани гравчиња кај баба Лина. Родителите секогаш ѝ беа на работа, цело детство, па во третата дома одеше само на спиење каде што повторно беше без нив и во сонот. Двете баби гатаа и им ги претскажуваа иднините на сите што ќе го побараа тоа од нив; двете не се вардеа од внуката – сѐ се одвиваше пред нејзините очи со денови, со пролети и лета, со есени и зими… Распната помеѓу формите и предметите што Веса ги гледаше во црнилата на дното од филџаните и купчињата гравчиња што Лина ги броеше-пребројуваше, групираше-прегрупируваше, секогаш со едно гравче во устата кое ѝ ги тркалаше буквите и броевите на еден посебен, бавен и свечен начин, Веселина подеднакво се плашеше и да пие кафе и да јаде грав. Постојано ја демнеше џиновски страв од она што ја чека во иднината, налеан и во најмали филџани, стутулен и во најсперушкани гравчиња. Кога потпорасна, се плашеше да минува низ пазар, да не случајно види некоја тезга со купишта зрнести судбини; а кога ќе седнеа некаде со другарките, нападно го вртеше погледот од нивните кафиња, дури и кога пиеја нес, капучино или макијато, коишто немаа ни талог ни „клуч“ за отворање на занданата на иднината, втиснат со показалецот, со средниот или со домалиот прст, зависно од сферата на моментниот интерес: работа, секс или љубов. Веселина секогаш пиеше само вода.

Кога починаа бабите, таа со едната половина од своето име го наследи знаењето на баба Вете за иднината во црн талог; со другата – непогрешливата математика на иднината во четириесет и две несварени зрна грав. (Четириесет и едно во затворена дланка во која се ухнува трипати пред да се фрлат и едно во устата за време на целиот процес.) Необично, неочекувано и непосакувано наследство. Иако ги знаеше најсуптилните толкувања на своите баби, сите тајни на нивните занаети, Веселина реши сето тоа да го остави на улицата „Кирил и Методиј“ во нејзиниот роден град. Се омажи од умерена љубов во Скопје, роди три деца и никогаш не пиеше кафе и не јадеше грав, сосем несвесна дека по толку години улицата на тајните и претскажувањата од нејзиното гратче ќе дојде по неа во центарот на најголемиот град.

Чиниите од гравот се исушија. Можеше да се гата во нив. Да се видат иднините на секој од членовите на семејството. Веселина седна на коклицата в кујна и си почна со ред. Не може да се гата пред да се опсервира комплетната слика. Колку ликовите и симболите се поблиску до врвот на филџанот, во нејзиниот случај – до работ на чинијата, толку побрзо ќе се случат настаните што тие ги симболизираат. Оние, пак, што ќе се препознаат на самото дно се настаните што веќе се во тек, поминуваат или веќе поминале.  Значи, Веселина ја интересираа страните и врвовите на сите пет чинии.

Чиниите на близнаците беа речиси идентични. Веселина се поднасмеа на сопствената почетна опсервација. Потоа во едната виде бодеж, во другата змеј втиснати на идентична позиција, веднаш под работ на чиниите. Бидејќи и едното и другото значеа исто: закана од опасност, предупредување дека ќе се случи нешто непосакувано, Веселина повторно само се насмеа. Па тие и кога се разболуваат – се разболуваат во исто време, и кога плачат – плачат со исти солзи, си помисли.  

Чинијата на најмалото дете беше толку размачкана со неконтролираните движења на лажицата, што Веселина реши да ја дисквалификува, како неверодостојна. Потоа раката сама ѝ тргна кон чинијата на мажот ѝ. Ууууууу, колку шари! И на дното и на страните на чинијата, на самиот раб дури, беа преплетени десетици фигури, речиси едноврздруго. Што приказни крие Круме! Го стркала неколкупати гравчето в уста и тргна со ред. Убав, јасен цвет – ќе му се оствари некоја дамнешна желба или план; отворена врата за смели лични планови. Чајник на самиот раб – му претстојат денови на вистинска радост, среќа и задоволство; чамец до него – незгодна ситуација која ќе заврши во негова корист… На Веселина не ѝ се допаѓаше тоа што го гледа, не го ни разбираше доволно и за да биде посигурна, ги зеде очилата со кои читаше само навечер, на послаба светлина. Болскотеше сонце во нејзината кујна, но таа сепак посака да ја доразгледа чинијата на мажот ѝ со очила. За секој случај.  Кога виде и есцајг и санка, чинијата ѝ падна од рацете и со силен тресок се скрши на плочките на илјадници парченца. Веселина не ни стана. Какво собирање! Сѐ што сакаше во тој миг е да види дали санката ја има и во нејзината чинија. Есцајгот е кавга, тоа и не е толку важно; ама санката… Тоа е исклучително важно! Немаа водено љубов којзнае од кога, така што…

Во својата чинија со треперлива рака и срце, виде ограда и папагал. Оградата е пречка што може и да се скокне… Како што направила мама!, се тешеше Веселина, ама папагал, олку јасно и убаво отсликан папагал е само и единствено скандал и срам! Вознемирената жена ја тресна и својата чинија на плочките со сета сила и отиде на терасата да ја фати воздух, оти веќе се гушеше, и да ја земе метлата, сепак да го измете, да го исчезне ѓубрето од нивниот дом.

Наредниот ден, Круме се врати многу доцна од работа. Децата беа на легнување, Веселина преморена и скршена од гатањето во чиниите со грав. Кога останаа сами, во неговите очи го виде змејот од чинијата на едниот близнак како излегува и блуе застрашувачки оган првин помеѓу нив двајцата, а потоа пламна целиот стан, целиот град, целата земја, целиот свет.

– Ја сакам. Таа, не ти, е жената на мојот живот. Одамна сакам да те напуштам, ама сега и морам. Бремена е.

– Ах, да не го сменеа името на улицата… Проклетото име, проклетата улица… – липаше Веселина.