Животот ѝ беше врзан за долгиот, семоќен и кобен синџир на 29 ноември. Како датум, како улица и како судбина. Родена на 29 ноември 1953, мажена на 29 ноември 1984 и изнаживеана на улицата „29 Ноември“, Катерина Брзановска своите речиси шеесет години ги беше препливала од Католичката црква до Универзалната сала, на левиот брег на сообраќајната река „Партизански одреди“. Кога 2013 година улицата „29 Ноември“ беше преименувана во „Костурски херои“, Катерина прв пат почна да ги загрижува блиските и… далечните. Ѝ беше рано за деменција, доцна за кинење на синџирите и спротиводно пливање, ама сепак, токму тогаш, се случи нешто необично. Кога нејзината нова матична лекарка во старата ординација ја праша за датумот на раѓање, Катерина едноставно рече:
– Костурски херои 1953.
– На кој датум сте родена, госпоѓо Брзановска?
– На костурски херои.
– Ааааа… на која улица живеете?
– На „Костурски херои“.
– Хм… Брачен статус?
– Мажена на костурски херои 1984.
Младата докторка не знаеше како да го пополни пристапното картонче за промена на матичен лекар. Ама се досети…
– Образование? – ја праша спастрената госпоѓа, иако немаше таква графа во картончето.
– Високо.
– Тогаш, ве молам, пополнете сама – итро се насмеа, подавајќи ѝ го картончето.
Катерина Брзановска ги извади своите очила од чантата, извади и свое пенкало, таа никогаш не пишуваше со туѓи пенкала, отмено го поттурна брендираното ординациско пенкало подадено од докторката и со прекрасен ракопис пополни сѐ.
– Повелете – ѝ рече на докторката и исто така отмено си ги врати своите отмени предмети во отмената чанта.
На 29 ноември 1984 година во Скопје беснееше сув студ. Почнуваше подла зима. Катерина, облечена во венчаница, нашминкана и во чевли со високи потпетици лежеше на брачниот кревет на своите родители. Гледаше во плафонот и се обидуваше да не мисли на ништо. Чекаше да дојде време да наполни 31 година и да биде нечија сопруга. И роденден и свадба во ист ден. И четириесет и едногодишнина од Второто заседание на АВНОЈ во Јајце… Продорно ѕвонење на вратата ја исфрли од ништото во главата, ама не ја стана од креветот. Ја слушна мајка си како зборува со Некого на вратата, како се обидува да спречи Некого да ѝ честита роденден, зашто „денес Катерина се мажи!!!“. Некој не се предаваше лесно. Влета во собата каде што беше таа со огромна кадифена мечка.
– Среќен роденден! – рече со глас кој не се заборава, ја легна џиновската мечка на креветот покрај неа и излезе, следен од прекорниот поглед на мајка ѝ на Катерина кој оставаше валкани стапалки врз сеќавањето на овој миг. Потоа сѐ се одвиваше како што беше испланирано. Свадба во ресторанот под Кале, ново презиме, нов дом на истата улица каде што беше и стариот – пет, шест куќи поблиску до „Партизанска“… Долгиот, семоќен и кобен синџир, тој студен 29 ноември се одвитка за уште неколку алки кои требаше, ама не ја задавија кадифената мечка легната на погрешен кревет и таа продолжи да си живее со децении.
– Мајка ми дементна!? Ма што зборувате вие, ве молам! – речиси се развика во слушалката единствената ќерка на Катерина, Мила Брзановска. – Мајка ми е во одлична физичка и ментална кондиција! – рече и ја тресна слушалката. Ја погледна мајка си како спокојно гледа телевизија и лупи јаболко.
– Обожавам делишес, ама кората им е навистина предебела – рече мајка ѝ и ја помилува со поглед.
– Мразам кога ги поништуваш нештата што не ти се допаѓаат, како да не се ни случиле! – низ заби просаска Мила.
– Мила моја Мила, како можеш да поверуваш кому било дека сум дементна, кога, еве, гледаш дека не сум. – Повели едно крукче јаболко!
– Сите сечат јаболко на резанки, ти на крукчиња, мамо! – се насмеа Мила, со едната рака го зеде јаболкото, со другата ја гушна мајка си. Мирисаше како и секогаш, на „премиер жур“ од „Нина Ричи“, залепен за нејзината кожа како незаборавен, парфемски љубовник.
– Мамо, за некој ден ќе наполниш 60! Кој би рекол – почна да ја задева Мила значајно гледајќи во нејзините витки нозе заробени во модерни фармерки со низок струк. – Што сакаш да ти купиме? Татко секогаш сака накит, ама јас…
– Кој ден паѓаат костурски херои годинава?
– Што? Кога паѓаат костурски херои,.. што зборуваш мамо!?
– Среќен роденден, среќен роденден! – извикуваа сите тој 29 ноември 2013 кога Катерина полнеше 60 години, беше седумдесетгодишнина од Второто заседание на АВНОЈ во Јајце, а на нејзината улица неодамна ѝ го беа смениле името… Куќата беше преполна со роднини и блиски пријатели. Сѐ беше беспрекорно, како и видливоста на нивниот живот. Сопругот на Катерина беше прекрасен и домаќин и гостин на роденденот на својата Кајче. За сите имаше насмевка, пијалак и симулиран тик – некакво намигнување дека животот е, всушност, прекрасен; за Катерина везден имаше рака на рамото или на струкот. Кон крајот на веселбата кога прегласно беше пуштен клецмер и сите танцуваа во припит ритам, Мила сериозна и застрашувачки трезна го одвлечка татка си на терасата и му шепна:
– Тато, многу сум загрижена. Нешто не е во ред со мама…
– Зошто? Затоа што секогаш наместо 29 ноември вели „костурски херои“? – се закикоте тој маскирајќи ги своите тажни и сериозни зеници во досетка.
– Па, да…
– Ѝ се направила погрешна синапса во мозокот, хахаха! Виновни се тие што ги менуваат имињата на улиците како ќе им текне. Не може цел живот сѐ да ти е на 29 ноември, а после одеднаш да ти го прекрстат сето во нешто друго – не се предаваше стариот шерет.
– Тато… Зборува и со таа големата мечка од нејзината младост во подрумот како со човек… Ѝ вели „дојди наредните костурски херои, ќе станам, ќе ти отворам и ќе заминеме заедно“.
– Кога си ја слушнала?
– Пред некој ден и тоа не прв пат…
Во темнината пред куќата нешто зашушка. Таткото и ќерката здогледаа жена со џиновска мечка во рацете во придушен телефонски разговор.
– Ве молам, едно такси возило на „Костурски херои“ најбрзо што може…
– Мамоооооо!!!
– Кајчеееееее!!!
Мила и татко ѝ се стрчаа удолу, низ дневната соба сечејќи го клецмерот речиси во летечки танц, па по скалите и на крајот бувнаа сред темнината во дворот како погрешна нота во совршена тишина. Катерина ја немаше. Се слушна звук на автомобил што заминува по „29 Ноември“ накај „Партизанска“… На коловозот ги здогледаа Катерина и џиновската кадифена мечка легнати како во погрешен кревет.
– Не заминавме, ама остануваме заедно – им дофрли Катерина со свилен глас, во свилен фустан, нашминкана и во чевли со високи потпетици. Не стана. Гледаше во небото и се обидуваше да не мисли на ништо.
