Единствената улица по која Слободанка имаше чекорено во животот беше „Југославија“. Долг, комплициран скопски булевар, десно на раскрсницата со „Качанички пат“, кој накриво и ромски певливо минува над „Топаанска“ и „Славеј планина“, потем во широк лак го заобиколува Универзитетот „Кирил и Методиј“, опасно се допира до „Архимедова“ пред таа да киниса угоре кон Природно-математичкиот факултет и кај хотелот „Континентал“ се влева во Булеварот „Едвард Кардељ“, когошто веќе никој не го знае, зашто сите го знаат само „Александар Македонски“. Така некако истекува долгата и чудна „Југославија“, подеднакво брза и несигурна како и Слободанкината судбина. „Да кажеш дека си живеел и си чекорел по ‘Југославија’, значи речиси како да си кажал дека си одел по вода “, си размислуваше Слободанка, седејќи во својата инвалидска количка внимателно поставена на сончевата страна на една тераса високо во Западна Европа.
Фото: Steve A. Johnson / Foter
– Едвај проодев на седумгодишна возраст. Тоа беше вистински подвиг и за мене, приклештена од детската парализа, и за моите родители, приклештени од менгемето на животот – спокојно ѝ раскажуваше Слободанка на жената што ја плаќаа да ја чува. Што специјално за неа, за да се разбираат, ѝ ја донесоа од Македонија.
– Не знаев дека некогаш си одела – промрмори Жената. – Мислев дека…
– Одев. Многу кратко време, ама чекорев сама по „Југославија“. Секој ден, чекорче плус. Непосредно пред несреќата, можев сама да изодам од нашата куќа до кривинката, ја викавме Жолта земја, не знам зошто, ама таму се гледаше дали мајка ми веќе се враќа од работа.
– Значи, не можеш да одиш од несреќата, не од болештината?
– Двапати не можам да одам – речиси се насмеа Слободанка. – По еднаш за секоја нога. Еднаш од болештината, вторпат од несреќата.
Жената не знаеше како да го продолжи разговорот. Таа само сакаше да седи покрај Слободанка и да ја слуша, да ја слуша,.. зашто нејзиното раскажување ѝ беше единственото патче за училиштето каде што бескрајно сакаше да оди како дете… Во селото Умлена, 14 километри од Пехчево, единствениот и најдалечен град што го беше видела пред да дојде високо во Западна Европа… По повеќе од десетина минути молк, Жената не знаејќи како да ја поттикне Слободанка да продолжи, стана, ѝ ја помести количката, следејќи го поместувањето на сонцето, и ја понуди чај.
– Од нане или од мајчина душица?
– Не сакам чај. Сакам врел лимон со мед.
Фаќајќи го во лет прашалникот во очите на Жената уште пред да стане збор, Слободанка стрпливо ѝ го раскажа рецептот:
– Исцеди цел лимон како за лимонада, потоа стопли вода во електричниот бокал и попари го како да правиш чај. Стави една лажичка мед и донеси ми го овде. Во новата, голема шолја, те молам.
– Повели врелиот лимон! И… раскажи ми за твојата улица повеќе… Никогаш не сум била во Скопје…
– Еееее, „Југославија“ е само уште една улица што веќе ја нема во Скопје. Нема што да се раскаже.
– Како ја нема?
– Така. Ја прекрстија. Сѐ прекрстија. Пред неколку години ги сменија по којзнае кој пат имињата на улиците. Ја сменија и „Југославија“. Мислам дека токму тој ден, за прв и последен пат по несреќата, ги мрднав прстите на нозете. Како нешто во мене да посака да направи чекорче во чест на смртта на „Југославија“ – се насмеа Слободанка.
– Можеби било прв пат по несреќата, ама не знаеш дали било последен. Тоа само господ знае!
Слободанка не рече ништо. Таа од мала не учествуваше во разговори во кои се спомнува господ. Жената брзо-брзо сфати дека треба да го помести разговорот на друга патека.
– Аааа,.. голема улица ли беше таа твоја „Југославија“?
– Да, да. Долг, комплициран скопски булевар, десно на раскрсницата со „Качанички пат“, кој накриво и ромски певливо минуваше над „Топаанска“ и „Славеј планина“, потем во широк лак го заобиколуваше Универзитетот „Кирил и Методиј“, опасно се допираше до „Архимедова“ пред таа да киниса угоре кон Природно-математичкиот факултет и кај хотелот „Континентал“ се влеваше во Булеварот „Едвард Кардељ“…
– Целиот град го имаш в глава!
– Не, не, само „Југославија“, зашто само на неа имам чекорено во животот. Ми ја помнат и нозете и срцето и очите.
– Се помни со глава, не се помни со нозе, срце, очи…
– Се помни со сѐ. Со секој дел од телото. Ама, сепак, најубаво е ич да не се помни… Сѐ да може да се заборави.
– Така е… Помнењето понекогаш е многу страшно… А, Слободанка, што правеше цело детство, како ти минуваше времето?
– Освен краткото време кога можев да одам и кога само одев и одев и одев и не правев ништо друго,.. како да знаев дека кратко ќе трае,.. сѐ исто како сега… Седев, лежев и читав. Пиев чај од нане или од мајчина душица… За врел лимон дознав дека ми се допаѓа дури кога се доселивме овде… И колку повеќе читав, толку повеќе мечтаев дека ќе бидам писател. Не кој било писател! Мечтаев да бидам Оливера Николова. Нејзините книги и тогаш и сега најмногу ги сакам. Сакав да бидам Оливера Николова… Барем само Оливера! Барем само Николова! Си слушнала?
– Знам, знам! Сум ја читала и јас „Зоки Поки“, кој не ја читал! Ама ти и вака си писател, зошто да бидеш Оливера Николова!?
– Не сум писател. Не сум напишала ниедна книга. Не сум ништо.
– Тоа нема врска. Ти раскажуваш како во книга! Уживам! И плус, секогаш додека те слушам како пак да се наоѓам на нашето селско патче и брзам за на училиште во Умлена. Боже, колку сакав да одам на училиште! И… знаеш, Слободанка, твоето име е многу убаво! Јас би сакала да се викам Слободанка!
Слободанка само ги поткрена чадорчињата на своите веѓи. „Секој сака да биде што не е. Дуња мамена, живот лажовен.“
– Слободанка, Слободанка! – некој Маж се беше надвиснал над заспаните жени и нежно го повторуваше името, за да ги разбуди. Двете ги отворија очите во исто време, небаре се шимшир-порти од ист сон.
– Сме заспале!
– Сме заспале!
Тогаш Жената полупосрамена, полусреќна, речиси извика:
– Сонував како одам, одам, одам низ Умлена!
– И јас! – прегласно додаде Слободанка. – Сонував како одам по „Југославија“ со вистински чекори!
Мажот остави некакви хартии на масичката на терасата покрај празната, голема шолја и речиси свечено рече:
– Веројатно затоа што наскоро ќе одиме дома! Ова се авионските карти!
Жената се збуни и некако се запетла самата во себе. Слободанка не почувствува ништо, зашто нејзе „дома“ ѝ беше инвалидската количка. Но, фрлајќи бегол поглед на своите мртви нозе, за да ги прекрие со ќебенце, оти некако ѝ достуде, забележа дека прстите ѝ оживеале. Мрдаа ли мрдаа…
Фото: Zader / Foter
