Современите технологии тешко се пробиваат низ јавниот сектор | Фото: БИРН
Дигитализацијата на работата на јавната администрација во изминативе години се одвивала во толку различни брзини, што институциите не можеле да се следат една со друга, утврдил Државниот завод за ревизија во последниот извештај за работата на Министерството за информатичко општество и администрација.
Резултатот – потрошени се речиси шест милиони евра за софтвери што недоволно или несоодветно се користат, па податоците што тие автоматски треба да ги даваат, повторно се прибираат рачно. За овие софтвери се плаќаат и до 500 илјади евра годишно за одржување, па затоа ревизорите му порачале на Министерството да ја зголеми и да ја прошири нивната употреба, за парите да не се трошат залудно. Од Министерството велат дека веќе работат да ги надминат овие проблеми.
Причината поради кои настанале овие проблеми, како што објаснуваат во МИОА, е што голем број институции за кои биле наменети софтверите немале човечки кадри или техничка опрема за да ги користат софтверите, или, пак, едноставно не внесувале податоци во нив.
Компјутерот вели – имаме мал јавен сектор
Само рачното пребројување дало точен резултат за државните вработувања | Фото: БИРН
Во изминативе денови можеа да се слушнат властите како разговараат дека е неопходно намалување на обемниот јавен сектор, а министерот Дамјан Манчевски најавуваше префрлување вработени во приватниот, за да се намали товарот од превработеноста во државните и јавни институции.
За да може лесно и постојано да се има преглед колку луѓе работат во институциите и во јавните претпријатија, МИОА пред пет години платило 2,1 милиони евра за изработка на интегриран систем за управување со човечки ресурси. Тендерот ѝ бил доделен на Асеко СЕЕ, скопска софтверска компанија со полски капитал, со која подоцна без оглас биле склучувани и годишни договори за одржување вредни и до 343 илјади евра во 2018, како што е забележано во ревизорскиот извештај. Податоците од Бирото за јавни набавки, пак, покажуваат дека и годинава со Асеко СЕЕ бил склучен договор за одржување вреден речиси 282 илјади евра.
„Согласно стариот Закон за јавни набавки, кој бил во сила во времето на набавката на системот, ниту една друга компанија немаше можност да се јави на огласите за одржување на ИСУЧР, поради тоа што го нема изворниот код“, појаснуваат од МИОА.
Колку добро функционира овој систем покажува фактот дека според неговите податоци во целиот јавен сектор во 2018 работеле одвај над 78 илјади лица, додека „рачното“ пребројување (преку размена на податоци со Агенцијата за вработување, УЈП и фондовите за пензиско и здравствено осигурување) покажало дека тој е речиси двојно поголем и брои 132 илјади лица.
Ревизорите забележале дека од 1.314 институции во државава, 201 не пријавиле ниту едно работно место, а 168 пратиле само пробни податоци. Делот од софтверот што служи за пресметка на плати го користеле само 26 институции, а делот за извештаи само Министерството за информатичко општество. Некои делови воопшто не се користеле.
Во тек е посебна ИТ ревизија за ефикасноста и ефективноста на овој систем.
Сега се трошат пари за поправки
Од министерството на Манчевски најавуваат дека ќе ја довршат дигитализацијата | Фото: БИРН
Министерството за информатичко општество, на 2 септември годинава склучило нов договор за модернизација на системот со човечки ресурси, овојпат со друга софтверска компанија, Кернел од Скопје, за 870 илјади евра.
Од МИОА велат дека со тоа треба да се обезбеди целосна функционалност на системот, а клучни во модернизацијата ќе бидат две работи: да го прибават изворниот код што сега го немаат и да воведат целосно електронско работење.
Ќе треба да се овозможи сите институции електронски да ги водат процесите поврзани со човечките ресурси, како што е законски пропишано, и тоа од постапката за вработување, пријавување, одобрување годишни одмори, службени патувања, евиденција на работното време, пресметките на плата итн. На тој начин треба да се соберат сите податоци.
Системот ќе го користи и МИОА за одобрување годишни планови, систематизации и друго.
Преку системот ќе може и да им се помага на институциите што имаат послаб административен капацитет за самите да ги исполнат овие обврски.
Во државно само со интернет-експлорер
Ревизорите нашле повеќе софтвери за кои се плаќа одржување, но не се користат | Фото: БИРН
Системот за управување со човечки ресурси е можеби најскапиот, но не е единствениот пример на софтвер што државата го набавила и го платила, и му го плаќа одржувањето, а не е целосно и соодветно искористен. Ревизијата забележала слични проблеми и уште во најмалку три платформи, сите воведени од претходната управа на Министерството, кои сегашната управа, исто така, не успеала целосно да ги стави во функција.
Постои, на пример, платформа за интероперабилност, со која институциите електронски можат да разменуваат податоци и документи меѓу себе, наместо тоа да го прават курирски служби или граѓаните одејќи од еден на друг шалтер. На неа се приклучени 32 институции, а ја користат само 15. Набавена е во 2015 година и сѐ уште се исплаќа од буџетот.
„Недоволната искористеност се должи на тоа што институциите не се спремни да разменуваат податоци и документи на ниво систем со систем. Дел немаат можност да ги надградат нивните системи за тоа. Очекуваме искористеноста значително да се подобри со дигитализацијата на регистрите во институциите“, велат од МИОА.
Претходно, во 2012 година биле потрошени речиси три милиони евра за систем за управување со документи (ДМС), за чие годишно одржување се трошат по 32 илјади евра. И за овој софтвер ревизорите заклучиле дека недоволно се користи, односно се користат само дел од можностите што ги нуди и што се платени.
Од МИОА за овој систем велат дека бил развиван од 2012 до 2016 година и веќе има застарени елементи. Меѓу другото, можел да се користи само со интернет-експлорер и не бил приспособен за понови прелистувачи, ниту за употреба на мобилни уреди за работа.
Се прави проект за модернизација и на овој систем, кој ќе опфати повеќе елементи.
Бавен развој и залудно трошење пари за одржување е забележан и кај Централниот регистар за население, со кој треба да се обединат податоците за населението од повеќе институции. Проектот почнал во јануари минатата година и требало да заврши за шест месеци, но доцнел бидејќи податоците со кои располагале институциите како Централниот регистар, Управата за водење матични книги и МВР биле во лоша состојба. Соодветната инфраструктура била воспоставена кон крајот на јули годинава, во август се потпишани протоколите за преземање и се очекува регистарот да профункционира на 15 октомври годинава.
