1.
Во септември 1988 година дипломирав на Катедрата за книжевност на Филолошкиот факултет и веднаш добив понуда за привремена работа во „Детска радост“ во НИП „Нова Македонија“. Не знам како тоа вам ви изгледа денес, но „Детска радост“ во тоа време беше издавачка куќа во која сите сакаа да работат. Јас сакав да работам нешто друго, но, се фатив за зборот привремено и почнав да работам во големата бела зграда на „Мито Хаџивасилев Јасмин“ на деветтиот кат.
Првиот проблем се појави речиси веднаш, за да се вработиш во Скопје – мораше да бидеш жител на Скопје; а за да бидеш жител на Скопје – мораше да бидеш вработен во Скопје. Оваа нелогична ситуација, како и мноштвото други нелогични ситуации во тоа, во ова и веројатно во сите времиња во нашата земја, од ден на ден стануваше сѐ посериозна, така што некаде длабоко во зимата на 1988/1989 морав да добијам жителство за да се вработам, да се вработам за да добијам жителство или едноставно да си останам во Куманово и таму да барам некоја друга работа.
Мислев дека тоа беше најглупавата ситуација во која се најдов, но, години подоцна, се најдов во уште поглупави ситуации, се разбира. И, како што бива во книгите, во филмовите,.. се најде случаен сопатник во утринскиот автобус Куманово-Скопје од 5 и 45 со којшто доаѓав на работа, со денови седевме еден до друг, имавме месечни билети од „Југ турист“, ама не бевме прозбореле. Тоа утро прозборевме, тој да ти работел на жителства…
Станав жител на Скопје едно рано зимско утро, се пријавив дека живеам на улицата на вујко ми „Виктор Иго“, се вработив во „Детска радост“, мислам дека сѐ се случи во тој еден единствен ден. Привременоста во „Детска радост“ потраја 15 години. Работа не менував, ама сменив неколку улици. Од „Виктор Иго“, отидов на „Партизански одреди“, се омажив на „Стефан Јакимов Дедов“, за скопјанец (и така можело да се добие жителство, ама јас веќе го бев стекнала на сосем друг, автобуски начин), и потоа на „Народен фронт“.
Промоцијата на збирката раскази „Улиците што ги нема“ се одржа во петокот во кино „Култура“ | Фото: Сашо Алушевски
2.
Во јули 2016 пиевме кафе со Ана Петрушева и Тамара Чаусидис на „Максим Горки“ и тие ми предложија да пишувам раскази за Скопје на порталот Призма на БИРН (Балканската истражувачка репортерска мрежа). – Какви? – прашав. – Какви сакаш, смисли, нека имаат врска со градот, со „Скопје 2014“, ако сакаш… Почувствувам дека се најдов во слична ситуација како во 1988. Мислев дека за да пишуваш раскази за Скопје – мора да бидеш скопјанец; а за да бидеш скопјанец – мора да пишуваш раскази.
Не можев да сметам на некој автобуски сопатник кој ќе ми го реши проблемот со расказите, зашто со децении не користев автобуси, но, сепак, се согласив. Ми се виде сосем соодветно да пишувам раскази за преименуваните улици во градов, зашто никој веќе не се снаоѓаше со старите и новите имиња… Со години се договаравме да се сретнеме на места кои не постојат; си објаснувавме едни со други каде живееме, користејќи ориентири кои не постојат… Имаше по повеќе градови палимпсестно напластени во нас, а нивните мапи функционираа според географијата на сопствените сеќавања.
Така настана и името на циклусот раскази за Скопје – „Улиците што ги нема“, но и стравот дека ако јас – нескопјанка пишувам за Скопје, ќе морам да се вратам во Куманово и таму да барам некоја друга работа и да пишувам нешто друго. Беше предоцна за враќање во Куманово, затоа почнав да пишувам за Скопје под псевдоним. Небеска Скопјановна. Ем во чест на Петре М. Андреевски, ем да не дознае Куманово дека пишувам за друг град, ем да не дознае Скопје дека за него пишува не-скопјанка.
Вистински уживав во пишувањето на овие раскази речиси година и пол. Секоја втора сабота не беше пребрзо, туку совршено како ритам за раскажување градска приказна. Буквално пишував според списокот на променетите улици, го имав на работа, дома, во сите чанти… Во оние што поретко ги носам, мислам дека сѐ уште може да се најде таков список. Пишував со мапа на градов пред мене. Ја одбирав улицата, ако не ја знаев, задолжително одев да ја видам, да ја прошетам за да ја населам приказната на точно определено место.
Бирав куќи и дворови за ликовите што ги бев измислила или ги измислував во самиот миг. Потоа му се јавував на Зоран Ричлиев и најчесто му го кажував само името на улицата. Патем речено, тој е струмичанец. Набрзо, Ричлиев почна активно да учествува во приказните. Ми предлагаше улици, ми покажуваше фотографии според кои пишував, или го коригирав веќе напишаното. И денес кога ќе се најдам во улица за која би пишувала (сите писатели за миг го сфаќаме тоа), веднаш ми доаѓа да му се јавам. Фала ти, Ричи! За сите фотографии и особено за четовите и телефонските разговори.
Есента 2016, пролетта 2017… сите ликови ми беа кумановци, но со текот на саботите, тоа престана да ми биде важно. Полека станував свесна дека во Куманово живеев 18, а во Скопје 33 години. Токму заради годините колку што живеам во овој град, одбрав 33 раскази за во книгата, иако на Призма беа објавени повеќе.
„Улиците што ги нема“ е мојата најнова книга, мојата автобуска, книжевна сопатничка која да ти работела на жителства. По вторпат и вистински – станав скопјанка.
