Дента кога Слободан Азбучки се врати во Скопје по 8 години пролетани во Германија, со полни куфери книги, дипломи и спомени небрежно растоварени во ходникот и со тешка љубовна болка натоварена на срцето, слушна некаков метален звук на корнење веднаш под неговиот стан на приземјето во старата зграда зад Универзална сала. Го отвори прозорецот и низ црните, извиткани прачки од ковано железо што татко му ги имаше ставено буквално на сите прозорци во станот, дури и на малото пенџерче во шпајзот, виде како сосила ја корнат сината метална табла од фасадата на која пишуваше „улица ИВАН МИЛУТИНОВИЌ“. На тротоарот стоеше нова табла „улица ПАВЕЛ ШАТЕВ“. Се избезуми! Речиси без здив се стрча кон телефонот во ходникот, газејќи буквално преку куферите, сврте некој телефонски број со многу цифри, набрзина кажа неколку реченици на германски и слушалката речиси му падна од рацете. Скришна солзичка му се прелеа од окото, ама се задржа на трепките и не му се стркала по образот.
Се беа договориле со Агнес на оној потопски дожд во Минхен кога се разделија на Geschwister-Scholl-Platz, таа да му праќа разгледници сѐ додека мисли на него. Плачеше тој, плачеше таа, плачеа латиничните букви во нивните умови и кириличните во неговото срце. Тој ѝ го пикна ливчето со адресата „Ivan Milutinovic 19, Skopje, Mazedonien“ во предниот џеб од фармерките со многу нежност (затоа сега трчаница мораше да ѝ се јави на телефон и да ѝ ја издиктира новата адреса, иако ѝ беше ветил дека нема да ја бара, за да не биде уште потешко отколку што е!) и по којзнае кој пат ѝ рече:
– Дојди со мене.
– Остани со мене – му одговори Агнес, исто така по којзнае кој пат.
– Не можам – плачеше Слободан.
– Не можам ни јас – плачеше Агнеса.
Клаус Рот ги здогледа оддалеку и само им мавна, преправајќи се дека не врне, дека не плачат неговите „beste Studenten aller Zeiten“ и дека палеографијата е сепак позначајна од нивната љубов, наврната до неизлечлива болест.
– Внимавај на буквите во разгледниците, за да знам како си.
– А ако заборавиш да читаш латиница во таа твоја земја?
– Ти си мојата латиница, нема да те заборавам никогаш.
***
Наредните години, Слободан ги поминуваше во истиот стан со извиткани прачки од ковано железо на сите прозорци. Не го доживуваше како да е затвор, ама ниту како да е дом. Стварноста му доаѓаше внатре истенчена на пруги, речиси никогаш цела; сенчесто сонце, распарчени снегулки, растресен ветар, подиспиени дождови… Единствено темнината му влегуваше наврапито и неначнато, не потсопнувајќи се од ништо. Дури ни од придушената светлина над бирото што никогаш не ја гасеше.
Секое утро во 7 и 10, Слободан излегуваше од дома, ја заклучуваше вратата со еден од мноштвото клучеви закачени на приврзокот со големо позлатено А. Поминуваше покрај поштенските сандачиња во влезот, внимателно ја отвораше и ја затвораше вратата на зградата без никаков шум и заминуваше десно по улицата „20 Октомври“, напуштајќи ја својата улица по само 13 долги, брзи чекори.
Попладне во 4 и 50, вртеше лево од „20 Октомври“, ги изодуваше 13-те долги, брзи чекори во обратна насока од утринската, застануваше покрај поштенските сандачиња, го вадеше приврзокот со позлатеното А, со малото клуче го отвораше своето секогаш свежо офарбано сандаче, второ во горниот ред, и, независно дали ќе извадеше нешто од него или не, без никаква промена на изразот на лицето влегуваше во својата клауза, во својот самонаречен скрипториум во станот број 2.
Во интервалот од 4 и 50 попладне до следното утро во 7 и 10, зиме-лете, Слободан Азбучки беше палеограф. Со завршени додипломски, постдипломски и докторски студии со Summa cum laude на престижниот универзитет „Лудвиг Максимилијан“ во Минхен каде што живееше 8 години. Последните 3 со Агнес. Неговата златна и никогаш непотемнета Агнес, и самата врвен палеограф. Славниот минхенски професор Клаус Рот никогаш не ги двоеше ни во реченица, ни на час, ни во научни трудови. Секогаш велеше „Meine besten Studenten aller Zeiten, Аgnes und Slobodan“, а македонското ехо му одѕвонуваше во ушите на Слободан со години без престан – „Моите најдобри студенти на сите времиња, Моите најдобри студенти,.. Моите…“, дури и тогаш кога помеѓу него и неа, златната, непотемнета Агнес, се вгнезди премногу време негледање, негушкање, небакнување и недатирање стари ракописи за сметка на скудното, ама сепак редовно седмично пишување разгледници и тоа на адресата што беше ставена в џеб со многу нежност, а не на наврапито издиктираната по телефон пред многу години.
Секоја приквечер, Слободан ги редеше разгледниците добиени од Агнес, без текст, само со неговото име и адресата испишани рачно. Според формата на буквите, тој можеше да види сѐ за Агнес. Како е, што чувствува, што ѝ се случува. Во нејзиниот ракопис ѝ го читаше животот како книга. Како роман што му се пишува нему, без него… Кога намерно го искривуваше горниот дел на d-то во неговото име налево, како во унцијалата, знаеше дека ѝ е тешко, а кога го исправаше како во секоја друга азбука, знаеше дека некако успева да се справи со неговото отсуство. Со слепувањето на крукчињата на o и d како во готската минускула и во доцната беневентана му соопшти дека се појавил некој во нејзиниот живот. Во една разгледница ги беше слеала t и i во лигатура и со тоа му кажа дека се омажила. Следната година врз i, иако тоа во палеографскиот развиток отпрво било една обична права линија без никакви точки и капчиња, почна да става првин една, a потоа и две точки, со што тој сфати дека родила, а кога t и i повторно почна да ги употребува како самостојни букви, ослободувајќи се од лигатурата, сфати дека Агнес се развела. Тогаш се понадева дека тоа го сторила поради него и сенка од птицата на надежта му прелета ниско над лицето.
За време на викендите, Слободан не беше ни палеограф, туку само обичен, осамен, љубовен инвалид кој не можеше ни да излезе надвор.
***
Разгледниците на Агнес доаѓаа со години. Адресирани на улицата „Иван Милутиновиќ“ која не постоеше, тие уредно си стасуваа. Ја издржаа нејзината нова љубов со друг човек, раѓањето дете, разведувањето; ja издржаа нејзината хабилитација во Минхен, напнатата академска кариера,.. но еден ден, сепак потклекнаа…
Кога Слободан ја доби разгледницата со деформираното косо-овално о на оној чуден потстил на каролингиската минускула од десеттиот век и на романеската во неговото име и во името на Скопје, знаеше дека веќе ја изгубил Агнес и дека тоа е последната разгледница од неа по 16 години… Нешто стропа надвор, тој излезе на прозорецот и низ црните, извртени прачки од ковано железо виде како ја симнуваат сината метална табла од неговата зграда на која пишуваше „улица ПАВЕЛ ШАТЕВ“. Под мишка на еден од работниците, виде нова табла. „Улица ВЛАДИМИР ПОЛЕЖИНОВСКИ“. Почна да се теши себеси дека е убаво што толку често го менуваат името на неговата улица. Детството, младоста и лирската љубов од „Иван Милутиновиќ“ му се преименуваа првин во епска тага на „Павел Шатев“, а 16 години подоцна – во смртоносен незаборав на „Владимир Полежиновски“. Сите тие години, тој легнуваше и стануваше од ист кревет. Со иста жена во мислите. Во својата клауза, во својот самонаречен скрипториум во станот број 2. Единственото заедничко нешто за сите три различни имиња на неговата иста улица беа буквите в, а и л или v, a и l како што би ги пишувала Агнес, ама таа престана…
***
Една ноќ не заспа воопшто. Со првата мугра беше наполно сигурен дека веќе не може да живее без Агнес. Речиси трчаница отиде во трговскиот центар Буњаковец и во најблиската книжарница купи разгледница од Скопје и пенкало. Немашe време да се врати дома, на излогот ја адресираше до Агнес со букви кои во горниот дел, сите до една, беа искривени налево како d-то во унцијалата. Таа ќе види, таа ќе знае колку му е тешко…
Само по неколку дена, осамениот, љубовен инвалид слушна ѕвонче на вратата. Скокна од креветот и речиси летајќи ја отвори својата клауза, својот самонаречен скрипториум. Пред него стоеше неговата латиница.
– Ах, колку долго чекав да ми напишеш. Што било. Како било!
