Несреќата на крајот на јануари, во која животот го загуби 22-годишната Фросина Кулакова, повторно го актуализираше прашањето за сообраќајната безбедност. Додека граѓаните протестираа, полицијата ветуваше одлучна акција преку зголемени полициски контроли, кои беа особено видливи и масовно казнуваа низ главниот град.
Во деновите по несреќата, министерот за внатрешни работи, Панче Тошковски најавуваше што сè ќе се смени со воведувањето на системот со паметните камери, но и информираше за извршени стотици контроли дневно. Меѓу нив имало секакви прекршоци, како возење над дозволената брзина, управување возило без дозвола и возење под дејство на алкохол. Во изјава за 360 Степени, Тошковски рече дека од речиси 5.500 контроли за пет дена, секој втор возач направил прекршок.
БИРН ги анализираше податоците од билтените на МВР два месеца пред и по несреќата за да утврди дали зголемените контроли вродиле со плод. Анализата илустрира дека во двата месеца по загинувањето на Фросина се случиле повеќе сообраќајни несреќи со жртви или со повредени отколку двата месеца претходно.
Дел од несреќите не беа вклучени во билтените, туку ги најдовме во вестите на МВР. Еден ваков пример е 12-годишното девојче што беше прегазено и тешко повредено на 21 март карши пазарот Ѓорче Петров. Затоа, бројот на сообраќајни несреќи што е констатиран во овој текст, не е конечен.
Рекорден број несреќи во март
Од податоците што ги анализиравме, впечатокот е, сепак, дека ни шокот од трагедијата, ниту засилените контроли не биле доволни за да ги освестат дел од понесовесните возачи.
Иако во овој период несомнено се случувале и помали сообраќајни несреќи што резултирале со оштетени возила, во оваа анализа се фокусиравме само на случаите каде што биле удрени пешаци или велосипедисти и имало сериозно повредени или загинати.
Во двата месеци пред несреќата на Фросина, која се случи на 29 јануари на булеварот „Партизански одреди“ во Скопје, се случиле 26 сообраќајни несреќи каде што жртвите добиле лесни или тешки телесни повреди. А во двата месеци по несреќата, овој број се зголемил на 34 вакви сообраќајки, со тоа што во март се случиле дури 22 несреќи.
Во февруари и во март имало уште три смртни случаи, како резултат на сообраќајни несреќи, кои поминаа речиси незабележани од јавноста. Во еден од овие случаи, на крајот на февруари загинал 74-годишен маж, кој се движел по магистралниот пат Прилеп – Битола каде што го удрило товарно возило. Другите два смртни случаи, пак, се случиле во градска средина. На 5 февруари, товарно возило удрило во 46-годишен пешак во Струмица, кој подоцна починал од повредите, а на 5 март, возач со патничко возило усмртил 78-годишен велосипедист во Скопје.
Во анализираните два месеци пред и два месеци по трагедијата со Кулакова, меѓу жртвите вкупно имало 50 пешаци и 10 велосипедисти.
Во разговор со БИРН, претседателот на Републичкиот совет за безбедност на сообраќајот на патиштата, Горан Ангеловски посочи дека токму пешаците се најранливата категорија во сообраќајот, која често, според него, е и недисциплинирана.
БИРН, при оваа анализа, немаше увид да утврди колку од несреќите се предизвикани од возилата или од невнимание на пешаците.
Анализата на БИРН покажа дека во 2025 до сега имало четири смртни случаи, меѓутоа на денешната дебата „Безбедноста на пешаците – одговорност на сите нас“, првиот човек на Републичкиот совет за безбедност на сообраќајот на патиштата, Горан Ангеловски изјави дека во првите три месеци од годинава имало пет смртни случаи.
Најголем проблем, смета Ангеловски, е ниското ниво на сообраќајна култура.
„Мора да се подигне сообраќајната култура на сите учесници во сообраќајот, вклучително возачите, пешаците, велосипедистите и возачите на тротинети. Треба да се почитуваат сообраќајните правила и прописи за да немаме несакани последици и случување на вакви незгоди“, рече тој.
Ваквото однесување несомнено може да доведе и до тешки последици. Во целиот анализиран период од четири месеци, од 60 сообраќајни несреќи, 49 од жртвите завршиле со тешки телесни повреди, со тоа што осум од нив биле малолетници.
Некои од случаите дури личат едни на други. Во Битола бил удрен 17-годишен пешак од патничко возило во јануари, а во Тетово истото се случило во февруари. Двајцата малолетници добиле тешки телесни повреди, а возачите побегнале од местото на настанот.
Но, најчесто ваквите случаи поминуваат само со пренесени соопштенија од МВР, медиумите и со мал одѕив од јавноста.
Освен неколку случаи, каде што пешаци се нашле на магистрален пат, каде што и впрочем не треба да бидат, најголемиот дел од посериозните несреќи се случиле во урбаните средини.
Бидејќи и најголемиот дел од населението е сконцентрирано во главниот град, не изненадува што над една третина од ваквите сообраќајки се случиле во Скопје и во околината.
Други градови со повеќе вакви случаи се Тетово со седум и Битола со шест несреќи. На 1 март, министерот Тошковски, исто така, најави засилени контроли во Тетово. Сепак, во март имаше две сообраќајни несреќи во градот, каде што биле повредени еден пешак и еден велосипедист.
Но, дури и кога не се случуваат вакви сериозни последици, податоците на МВР покажуваат дека македонските возачи и други учесници во сообраќајот продолжуваат да прават голем број прекршоци.
На пример, на 27 март, МВР констатирало 736 сообраќајни прекршоци, меѓу кои 109 биле за брзо возење, а 11 за возење под дејство на алкохол.
„Безбеден град ќе ја смени сообраќајната култура“
Ангеловски системско решение гледа во „Безбеден град“ | Фото: БИРН
Многумина сметаат дека сообраќајот ја дава сликата за едно општество. Низ поголемите градови, како Скопје и Тетово, често може да се забележи сообраќаен хаос. Делумно тоа се должи на неадекватната инфраструктура и на лошиот јавен транспорт.
Поради тоа, голем дел од луѓето се принудени да се движат со сопствен автомобил и со тоа драстично се зголемува бројот на возилата во сообраќајот, што претставува дополнителен стрес и за возачите и за пешаците.
Други, пак, повеќе го потенцираат однесувањето на учесниците во сообраќајот.
Ангеловски, решението го гледа во образованието и во јавните кампањи, но смета дека внимание треба да се посвети и на домашното однесување.
„Ако еден родител е нервозен возач, а децата го гледаат, тие несвесно го примаат тоа од родителот и утре и тие така ќе се однесуваат“, рече тој во разговор со БИРН.
Системско решение за недостигот од сообраќајна култура смета дека ќе биде програмата „Безбеден град“, која би требало да почне целосно да функционира од 1 јануари следната година.
„Безбеден град“ е заеднички проект на Министерството за внатрешни работи и Министерството за правда, со што е планирано да се постават паметни камери низ Скопје, Тетово и Куманово, кои автоматски ќе регистрираат сообраќајни прекршоци, како неправилно паркирање и брзо возење.
„Сметам дека системот што сега ќе се имплементира за „Безбеден град“ ќе даде доста соодветни резултати. Кај голем број возачи ќе го смени однесувањето и ќе ја смени културата во сообраќајот затоа што таму нема човечки фактор, секој што ќе биде детектиран од страна на системот ќе биде санкциониран“, заклучи тој.
Последната несреќа во март, која може да се најде во билтените на МВР, била предизвикана од возач на автобус, кој удрил во жена што возела електричен тротинет. Жртвата добила тешки телесни повреди.
Овие опасни трендови продолжуваат и во април. На 2 април, повторно на булеварот „Партизански одреди“ 68-годишна жена била удрена од 26-годишен маж кој управувал автомобил. Кај жртвата се констатирани тешки телесни повреди, а против возачот ќе биде поднесена кривична пријава.
