Поимот „жив“ или „мртов“ е условна категорија. Прашање на перцепција. Физичката смрт на некои луѓе е почеток на нов живот, многу пополнокрвен, отколку на некои анемични егземплари на животот кои вегетираат како риби во загаден аквариум.
„Не можете денес по оваа улица, има друг режим поради Денот на мртвите“, предупредува полицаец, покажувајќи ја дозволената насока по која може да се стигне до вечните почивалишта, на празникот Задушница.
„А по која улица се стигнува до живите?“, реторички го прашува млада девојка.
„Како рековте? Не знам за која улица прашувате…“, збунето одговара тој.
„Не знам ни јас, ама ќе продолжам да ја барам“, му одговара таа.
Овој кус дијалог е добра илустрација за релативноста на синтагмата „ден на мртвите“, која создава прилична конфузија во нејзиното разбирање, бидејќи референцата „жив“ или „мртов“ е и прашање на перцепција.
Многу луѓе денес физички ги нема, но и натаму многу активно се присутни во нашите животи. Тотално живи. Ги среќаваме секој ден. Им го слушаме гласот во песните што ги испеале, од страниците на книгите што ги напишале или од предавањата што ги одржале, а кои ние сме ги „конзервирале“ како вредни за паметење. Некои ги гледаме и како одново го влечат мајсторскиот потег врежан меѓу рамките на нивните слики или се смеат од филмските ленти, многу поживо отколку што ние го правиме тоа денес. Со еден збор, присутни се, во полн капацитет.
Од друга страна, секојдневно флуктуираат луѓе кои по ниту еден параметар не оставаат впечаток дека се живи. Поминуваат со вкочанети погледи во кои нема никаква искра на живот, се движат рутинирано како роботи и само средба со улична бандера може малку да ги измести од замислената линија на непознатата маршрута. Не оставаат впечаток дека знаат каде одат, а уште помалку дека сакаат некаде да стигнат. Не гледаат ни напред ни назад, небаре се заложници на некаков „мртов агол“ кој му пречи на нивниот животен ретровизор. Тоа е тажната слика за еден типично мртов живот кој доминира денес, бидејќи му се изгубени сите животни сокови, а најмногу надежта дека ќе може попристојно и подостоинствено да се живее.
Затоа, за многу луѓе кои физички не се меѓу нас, ќе слушнеме дека „легендата за нив сѐ уште живее“, а за многу формално живи – дека „одамна се мртви“. Патем, изминатиот период, мртвилото покажа прилично големи територијални претензии во светот што им припаѓа на формално живите. На пример, слушаме дека се мртви политичките преговори, бидејќи и натаму нема договор околу „мртвите души“ во Избирачкиот список. Поради тоа е умртвена и можноста за лидерска средба, а и предлозите за излез од кризата остануваат „мртво слово на хартија“.
Мртви или полумртви интелектуалци, професори, актери, пејачи, новинари… секој ден изведуваат јавни перформанси за парастос на здравиот разум, обидувајќи се нарачаната доза мртвило за тој ден да ја прикажат како нормална и единствено исправна состојба на општествениот дух.
Мртви или полумртви интелектуалци, професори, актери, пејачи, новинари… секој ден изведуваат јавни перформанси за парастос на здравиот разум, обидувајќи се нарачаната доза мртвило за тој ден да ја прикажат како нормална и единствено исправна состојба на општествениот дух. Сликата ја дополнуваат и полициските билтени за разни претепувања „на мртво“. Во таква ситуација поимот жив или мртов е сосема условна категорија.Опозицијата до понеделник ќе соопшти дали ќе го прогласи за мртов и политичкиот Договор, кој требаше да го врати животот во нормален колосек. Паралелно со тоа, кризата секој ден произведува по некоја нова оставка, со што се зголемува бројот на „политичките мртовци“, без шанси за нивно натамошно занимавање со политика. Секој ден умира и по некој „експерт“ чиј став не успева да го помине тестот на јавноста, па тажната вест брзо се шири: „Со тоа што го изјави, се самоуби на јавна сцена“.
Точката на среќавање меѓу едните и другите не е само сеќавањето туку многу повеќе од тоа. Физичката смрт на некои луѓе е токму почеток за нивни нов живот, многу пополнокрвен и повистински, отколку на некои анемични егземплари на животот кои вегетираат како риби во загаден аквариум.
Таков пример е малата Тамара. Замина, но нејзиниот живот уште посилно пулсира кај бескрајно многу луѓе на кои им ги освои срцата. Особено на децата кои ја добија шансата за лекување, што таа им ја овозможи низ лично страдање. Тамара ја отвори темата, Тамара ја опиша траумата и Тамара успеа да скрати дел од дотогашните бирократски лавиринти. Нејзиното заминување значеше уште потрајно враќање меѓу нас.
Ќе згрешам ли ако кажам дека е жив Никола Младенов, чии наслови и коментари доживуваат репринт на улиците низ кои поминува Шарената револуција и од кои се инспирираат нови генерации новинари? Ќе згрешам ли ако речам дека е жив и Мартин Нешкоски, кому некои нечовечки се обидоа да му пресудат колку треба да живее. Сега кога вистината за тоа злосторство е речиси на дофат, токму насилниците се мртви преплашени од она што Мартин има да го каже. И од многу други кои допрва ќе прозборат.
Во тоа е разликата. Некои и по заминувањето активно живеат. Други неповратно умираат уште додека се живи. И тоа нивно умирање дополнително шири мртвило. Претседателот Иванов е жив, а истовремено повеќе од мртов. За смртта на неговиот морал и интегритет умреница е издадена уште на 12 април. Тоа што го гледаме како се шета по вилите од Скопје до Охрид е само неговата сенка, привид на она што останало од него. Неговиот мртов „живот“ и натаму е адаптиран на тековните потреби, не заради некаков очекуван учинок од него (доволно беше) туку само за да се одржува лешот препорачан за забивање на глогов колец, тогаш, кога неговите ќе бидат принудени да посочат виновник што им ги зафркнал животите „на мртво“.
Затоа велам дека има разлика. Па кога ќе сакате да им оддадете почит на „мртвите“ и кога ќе ви кажат која улица води кон нив, сетете се дека, всушност, сите улици водат кон животот. И дека сите добри и доблесни луѓе кои формално некаде „почиваат“ се многу живи во нас, бидејќи не сме им дозволиле да заминат.
