„Пред 27 години, на импровизиран фудбалски терен на паркиралиште во сараевската населба Добриња, паднала граната, која убила 12 лица, меѓу кои бил и 11-годишниот Марко Жижиќ.
Жижиќ бил еден од околу 200 посетители, кои на игралиштето го гледале фудбалскиот турнир на борците на Армијата на Босна и Херцеговина (АБиХ). Покрај убиените, било повредено и 101 лице.
Тоа е „дваесет и седум години солзи“ за вујкото на Марко, Далибор Балијан,
„На први јуни им е роденден на мајка ми и на ќерка ми, но и ден на смртта на мојот внук. Тогаш се слави, но и се тагува“, вели Балијан.
Хашкиот трибунал ги осуди поранешниот претседател на Република Српска, Радован Караџиќ, и воениот командант на сараевско-романискиот корпус (СРК) на Војската на Република Српска (ВРС), Станислав Галиќ, за командна одговорност врзано за овој напад, но никој од неговите директни извршители досега не е изведен пред лицето на правдата.
Сараево, во јуни 1993 година, веќе над една година беше зафатено во војна. Балијан истакнува дека децата биле затворени 13 месеци, колку што имало од почетокот на опсадата на градот, и дека во тој период дошло до прекин на насилствата.
„Во тоа време, дојде до затишје и децата почнаа да се дружат, да играат фудбал, станаа безгрижни, заборавивме во еден момент во какво опкружување се наоѓавме“, вели Балијан.
Тој додава дека првата граната била испукана околу 10 часот.
„Комплетен татнеж, веднаш се почувствува дека се силни калибри. Тој ден бев на должност во единицата на плоштадот каде што беше командата и во еден момент, по неколку секунди, од потресот од гранатите, дојде до паника на плоштадот. „Трчаа жени, деца, тешко ранети, лесно ранети“, раскажува Балијан, кој во тоа време бил наставник.
Тој нагласува оти знаел дека децата на кои им предавал, се на тој турнир.
„Тргнав да ги барам. Меѓу другите, тука беше и мојот внук Марко Жижиќ, на кого, исто така, му бев наставник“.
„Трчав од плоштадот до игралиштето, околу 100 метри, но мене тогаш ми се чинеше како цела вечност, нозете ми беа од гума, едноставно не одеа. Потоа дојдов овде, гледам лежат тела“, вели Балијан.
Тој додава дека повеќето луѓе настрадале во второто гранатирање.
„После првата граната, многумина потрчаа кон оние што настрадаа за да им помогнат, а потоа, втората граната беше наменета нив да ги сосече, тие повеќе настрадаа“, нагласува Балијан.
Тој се сеќава дека на игралиштето имало изгорени автомобилски карисерии.
„Тука имаше некаква каросерија од Фолксваген. На неа седеше малиот од сестра ми, кога го погоди шрапнел во артеријата. Неговата сестра, ќерката на мојата сестра, го виде сето тоа од катот. Таа го зеде таков крвав, го стави во автомобил и го однесе во болница“, вели Балијан.
Тој потенцира дека најтешко му било кога морал да ѝ каже на својата сестра дека нејзиниот син не преживеал. „И тогаш тие велат дека тоа било легитимна воена цел. Не знам дека деца од 11-години се легитимна воена цел, а тука ги имаше многу“, нагласува тој.
„Тоа не беше воена цел“
Споменик на жртвите на нападот што се случи пред 27 години. Фото: БИРН.
Во март минатата година, Караџиќ беше осуден на доживотен затвор за геноцид и други воени злосторства, вклучително и за тероризирање на граѓаните на Сараево, со гранатирање и снајперски оган. Еден од инцидентите опфатени со обвинението беше и гранатирањето на Добриња, во јуни 1993 година.
Седуммина од убиените и 51 од повредените биле членови на АБиХ, додека останатите биле цивили, стои во пресудата на Караџиќ, во која се додава дека инцидентот бил „пример за неселективно отворање на оган“.
Во Хаг беше утврдено дека гранатите биле испукани од подрачјето на СРК. Неговиот командант, Станислав Галиќ, ја водел кампањата на гранатирање и снајперски оган, со цел ширење на терор меѓу цивилното население во градот, утврди судот.
Во пресудата за Караџиќ се наведува дека УНПРОФОР, Центарот на службите за безбедност на Сараево (подоцна Министерство за внатрешни работи) и Џон Хамил, воен набљудувач на ООН, заклучиле дека гранатите долетале од позициите на СРК, кои се наоѓале во јужниот дел на населбата Лукавица.
Според хашката документација, подрачјето на Лукавица било во зоната на одговорност на првата сараевска бригада под команда на Вељко Стојановиќ.
Стојановиќ, кој денес живее во Бања Лука, за БИРН во една пригода потврди дека бил командант на бригадата, но не сакаше да коментира што се случувало додека тој бил командант.
Балистичарот, Берко Зечевиќ, кој во Хаг сведочеше во неколку постапки, вели дека гранатите што паднале на паркингот биле испукани од касарната Лукавица.
„Факт е дека тоа не беше воена цел, без оглед на тоа што луѓето што учествуваа беа делумно од вооружените сили“, вели Зечевиќ.
„Во тој момент тие беа на одмор, тие играа фудбал, имаше многу цивили во зоната и никој од таа зона не пукаше кон касарната Лукавица“, објаснува Зечевиќ.
„Тоа беше пекол за нас“
Јусуф Хајир, основач, директор и главен хирург на воената болница во Добриња, вели дека масакрот што се случил на 1 јуни 1993 година, бил со најголем број жртви, за време на војната во Добриња.
„Тоа беше пекол за нас, за болницата. Една импровизирана мала болница да прими толку многу луѓе. Повредени имаше по целиот под. Не можевте нога да спуштите, за да пречекорите и да дојдете до собата“, вели Хајир.
„Луѓето доаѓаа, си го бараа таткото, братот, членовите на своето семејство, а треба да работиш со пациенти, мал број на лекари и персонал, така што требаше да се излезе на крај со сето тоа. Па, потоа раководството на општината, односно населбата, светот се собираше да праша за информации“, вели тој.
Луѓето кои починале на лице место, биле однесени во мртовечница, додека повредените поминале низ тријажа, за да се утврди сериозноста на нивните повреди.
„Еден дел од нив беа третирани и испратени во болницата во градот со една екипа, затоа што не можеше сѐ да се направи во болницата во Добриња. Тогаш испративме можеби 50, 47-50 луѓе во градот“, објаснува Хајир.
„За останатите се грижевме ние и сите беа згрижени во рок од два дена. По добрата тријажа, ниту еден пациент не почина поради доцнење со интервенцијата“, додава тој.
Во пресудата на Караџиќ се наведува дека евиденцијата за болницата во Добриња, јасно покажува дека најмалку 27 жртви биле на возраст под 18 години, вклучително и четири деца кои починале од повредите.
