Сите од улицата „17 Мај“, до еден, се запознавме или веќе се познававме отпорано. Од Анастасија Ќурчиева, Албанката чиешто дете учеше во исто одделение со македонските деца во едно од основните училишта во центарот на градот; Арсим Исмаили, чистокрвен Македонец кој, еве, две децении се стори како не дозволува ниеден друг народ на планетава да е постар и позаслужен за создавањето и постоењето на сѐ и сешто (од шишевски јагоди до демократија, од бардовска зелка до писменост и од драчевски бостан до неуништливост); Момир кој не престанал да се фали од раѓање, Трајко со широката насмевка и тесното срце, Стамена, Ветка и близнаците Игор и Идриз,.. сѐ до кучето Борко со кое може да се седне в кафеана и да се води сериозен, издржан муабет. И слободните и мажените и женетите; и децата и младите и возрасните, сите до еден од улицата „17 Мај“ беа или во мешани или во вмешани бракови со градот, според дефиницијата на госпон Сима, единствениот Србин во уличниот свет кој зборуваше подобар македонски од Македонците. Сите бракови се мешани, а мешаните бракови си се мешани бракови, нема што да се објаснува, велеше. Ама, вмешаните бракови се нешто друго. Вмешан брак е нешто како брак со невидливи надворешни (не)пријатели; брак сосе нејзините родители заковани на софата во дневната, сосе неговите родители на чело на масата, сосе љубовниците под перниците… Нешто како брак со странски служби или други сомнителни дружби. Госпон Сима и кратките реченици и најдолгите монолози, секогаш ги завршуваше во рима, поради некаква младешка траума.
Анастасија Ќурчиева сите ја знаевме многу пред да дознаеме дека е Албанка и пред да нѐ стаписа на таа вонредна родителска средба во училиштето. Не отидовме ни половина од родителите што имавме деца во тоа одделение, иако сите, на ваков или таков начин, бевме дознале од своите деца што, всушност, се случувало. Запишале девојче Албанче во македонско одделение, по два месеца се отпишало. Го малтретирале децата. Го исмевале како зборува, го имитирале како ги сведнува очите и гледа низ трепките, како не јаде на голем одмор… Не знаевме други детали, ама длабоко во себе знаевме дека според непишано и никогаш неизговорено правило, во ова училиште во строгиот центар на градот не учат Албанци. Ниту еден. Никој од родителите јавно не изреагиравме кога Албанчето беше запишано, ама затоа пак, не се ни инсистираше којзнае колку да дојдеме сите во училиштето откако тоа си заминало. Се отпишало. Го отпишале. Или направиле да се отпише…
– Сите деца се однесуваа многу лошо со малата Албанка – рече учителката, не спомнувајќи го дури ни името на девојчето.
– Со Ваљбона? – праша Анастасија.
– Да. Сите се однесуваа многу лошо со неа, ѝ се смееја, ја задеваа, едноставно… направија да си замине. Сепак, мислам дека највиновна е Ќурчиева,.. да, да, вашата ќерка, госпоѓо.
– Тоа не е можно! – рече Анастасија додека сите ги имавме вперено очите во неа.
– Нејзината ќерка беше кротко девојче, ама кој да знае што сѐ може да се скрие под кроткоста.
– Можно, неможно, тоа е факт. Како што е факт дека девојчето се отпиша и дека ние…
– Мојата ќерка не може да се однесува лошо со Албанци.
– Зошто?
– Затоа што јас сум Албанка.
– Училницата онеме. Зборот Албанка им се заглави во грлата на присутните како рибина коска. Ни можеа да ја искашлаат, ни можеа да ја голтнат.
– Не знаевме, простете – учителката се најде во тесен и темен ќорсокак и махинално заџбара по зборови за каков било излез. – Дека вашите имиња се…
– Имињата не се важни – додаде Анастасија.
Заедно со Борко секој ден бевме на „17 Мај“ и зборувавме за тоа како се издолжува и раширува секое попладне, секоја квечерина. Јас тоа го чувствувам со нозете, се пофали Момир, а Борко додаде: Јас, пак, чувствувам како станувам сѐ почовечен. Се изнасмеавме. Борко е куче, нему не му е сосем јасна разликата помеѓу именките човек и човечност. Седнавме во првото кафеанче што нѐ сретна и гледај чудо! Сите што беа на големата тераса, но и сите што само поминуваа покрај неа – се познававме. Си мавтавме едни на други, се гушкавме, се бакнувавме или само се тапкавме по рамо, зависно од степенот на блискост, меѓу себе, но и во однос на улицата „17 Мај“ која тивко, ама прецизно и сѐ повидливо се исцртуваше на нашата заедничка мапа. Влезе Анастасија со висок, згоден маж под рака. Со поглед ги викнавме да седнат со нас и додека Момир влечеше стол од соседната маса, Анастасија ни го претстави својот придружник.
– Ова е Марјан, мојот сопруг – рече и фаќајќи ни ја зачуденоста во очите, додаде – и тој е Албанец, како мене.
– Мислев дека си во мешан брак – дофрли Трајко од зад нас, со широка насмевка и некаков тесен, зајадлив тон.
– Сум во мешан брак. То ест, сме. Јас сум од источна, Марјан е од западна Македонија.
– Од кога ви зборувам јас дека сите бракови се мешани. Брак не може да не биде мешан, еве, тие се едниот од источна, другиот од западна Македонија; ти Трајко си слаб, жена ти е дебела; мојата жена е постара од мене, значи, јас сум млад, таа е стара. Може едниот да е убав, другиот грд; едниот висок, другиот низок; едниот да има факултет, другиот да нема … Сѐ е мешано, за да трае, тоа секој го знае! – заврши со рима госпон Сима.
– Мислев на националност – промрмори Трајко, а Анастасија и Марјан отворија уста во исто време. Првата половина од реченицата (Националноста е слатка лага. За да заштитиш дете…) ја изговори Анастасија, втората половина (… за да се пораснеш себеси, за да се обединиме во желбата за тоа што не сме) ја заврши Марјан. Нивниот брак беше навистина мешан: таа зборуваше бавно и ритмично, тој – брзо и по малку пелтечаво.
Ненадејно, од нигде никаде, голем црн автомобил зачкрипе буквално пред нивната маса. Борко се штрекна и за прв пат откако се дружевме, залаја.
– Извинете, се изгубивме – се подаде една глава од спуштениот прозорец на автомобилот. – Која е оваа улица?
– 17 Мај! – рековме сите од терасата како во хор.
– 17 Мај? Нема таква улица во Скопје!
– Ќе има! На радост свима! – рече госпон Сима. Прв пат го слушнавме да проговори макар еден збор на српски.
– Të dua, Сима! – му рече Анастасија и сите грмнавме во смеа.
Прозорецот се затвори и автомобилот со голема брзина замина по улицата што ја нема.
