Да не е толку тажно, скандалозно и мачно, би било гротескно. Багер прегази жена на пешачки премин! На сообраќајница среде Скопје!
Нека не ми биде забележано, ама таква сцена навистина можам да замислам во некоја бурлеска или слепстик комедија. Но, не можам да ја замислам во реалноста.
Меѓутоа, тоа е реалноста. Македонската реалност.
Багерот е градежна машина. Багерот е моќна градежна оператива. Багерот урива сѐ пред себе. Тој копа, товари, раскрчува, крши… и којзнае што уште не прави.
Тој е сѐ, само не е превозно средство. Неговата намена не е да го префрли багеристот или некој негов сопатник од точка А до точка Б. Неговата намена не е да се вози на улиците на Скопје или на кои било други улици. Неговата намена е да биде на градилиште. И толку.
Багерот на скопските улици не е инцидент. Тој е симбол на сите наши промашувања. Симбол на нашето секојдневие. Тој е метафора за сите нас
Точно се знае како еден багер се префрла на градилиште. Со оние тешки шлеп камиони. Или на некоја тешка приколка влечена од сличен таков камион. Или, во најлош случај, со придружба на возила со ротациски светла. Дури и кога багерот дејствува на некои поинакви терени, на пример при уривање куќа или реконструкција на некоја улица, тогаш местото треба да биде добро осигурено, обележено со сигнални знаци, често и со луѓе што на безбедно растојание го регулираат сообраќајот.
Багерот е силна машина. Многу силна. Премногу силна. Багерот, поради своите својства, е и моќна метафора. Во јазикот се вдомаќени термини од типот „багер дипломатија“, „багер политика“, па дури и „багер мафија“, само што никој никогаш не рекол „багер сообраќај“, затоа што, повторувам, багерот не е учесник во сообраќајот.
Како тогаш се нашол еден тежок, прилично тежок багер на една прометна улица на Скопје и притоа усмртил една жена на пешачки премин?
Прашањето, за жал, не е воопшто реторичко и одговорот не ги опфаќа моментите на сообраќајната култура, која, како и секоја култура, толку болно ни недостасува. Не е дури ни прашање за безбедноста на сообраќајот.
Ова прашање е прашање за нашата општествена патологија. Прашање на и за моќта. Прашање за тоа како се користи таа моќ. И кој воопшто се осмелува да каже: „Ми се може, бре“? И зошто му се може? Затоа што токму преку таа „багер мафија“ одеднаш станал „тајкун“, па поткупил сѐ околу себе и сега е шериф на Дивиот Запад.
Да бидеме начисто, не повикувам тука на бесење на багеристот среде централниот плоштад. Багеристот е лоциран, идентификуван и против него е преземена соодветна постапка, па останува на судот да ја одреди неговата вина. Тука зборувам за оној што му дозволил или, уште полошо, му наредил на багерот „слободно“ да се движи по една сообраќајница. Оној што го дал налогот за ваква (зло)употреба на градежната оператива. Просто ми звучи неверојатно багеристот по своја слободна волја да „избегал“ од градилиштето и решил со багерот да „прошета“ по блиската улица.
Гинеа работници по нашите градилишта, а еве сега гинат и случајни минувачи. Можеби некој одговарал за овие умирања, кои кај нас речиси по правило се сведуваат под „несреќен случај“. А можеби и не. Навистина не се сеќавам. Ама речиси можам да се заколнам дека никогаш не одговарал најодговорниот. Барем според она правило што во војската се нарекува командна одговорност.
Од инвеститорот на градежниот проект, па преку сопственикот на багерот, сѐ до надзорникот, односно шефот на градилиштето.
Се разбира, тука се и градежните инспекциски органи, локалната самоуправа, сообраќајната полиција и сите оние што дозволиле вакво арогантно и надмено однесување.
Речиси можам да се заколнам дека никогаш не одговарал најодговорниот. Барем според она правило што во војската се нарекува командна одговорност
И, се разбира, нема да видиме ништо од ова. Некои тоа ќе го наречат корупција на моќта, злоупотреба на позициите, тргување со влијание… Јас ќе го наречам насилство, затоа што животот во насилство и со насилство ни прерасна во навика. Навикнавме на насилство по улиците, насилство во администрацијата, насилство во јавниот простор, насилство на работното место, насилство на училиште, насилство во семејството, насилство во Собранието, насилство во политиката…
Јас го разбирам министерот за надворешни работи Бујар Османи кога вели дека е песимист дека работите во судството нема да можеме сами да ги средиме, туку дека ни треба ЕУ да ни ја заврши домашната задача. ЕУ веројатно треба да ни донесе и нови министри, нови градоначалници, нови административци, нови пратеници, нови лидери, нов живот…
А ние ќе останеме во калта што извира по секој летен дожд. Ќе гинеме по улиците како што мушичките се лепат за ветробранските стакла на нашите багери и автомобили. Ќе ламентираме врз фактот дека сѐ помалку бебиња се раѓаат, дека младите заминуваат од земјата. Ќе ја исправаме и поправаме историјата, ако веќе не можеме сегашноста. И ќе чекаме да помине денот, среќни што воопшто сме живи.
Затоа багерот на скопските улици не е инцидент. Тој е симбол на нашата убеденост дека волунтаризмот не е резултат на нашата волја, туку е наша неизбежна судбина. Симбол на сите наши промашувања. Симбол на нашето секојдневие. Тој е метафора за сите нас.
Да не е премногу тажно, премногу мачно, премногу трогателно, би било гротескно. Само неполни 20 часа пред багерот да ја усмрти несреќната жена, „мерцедес“ уби девојче на една од скопските улици.
А нам не ни остана ништо друго, туку да се расправаме дали припадниците на ЛГБТ+ заедницата ќе ни ја уништат државата или нема.
Мислењата и ставовите изнесени во колумните се на авторите и не нужно ги рефлектираат позициите и уредувачката политика на БИРН Македонија
