Ракопис

„Бошко Буха“

Раскази: Улиците што ги нема

 

 

 

– Која е последната книга што сте ја прочитале? – ми го пресече чекорот една млада новинарка со широка, наместена насмевка и микрофон во раката, додека брзав да фатам автобус на Рекорд.

– Од млада немам прочитано книга – ѝ реков нагло и непредвидливо како што се доверува најдлабока тајна. Криеш, криеш, криеш нешто цел живот и одеднаш му го кажуваш на првиот случаен човек кога тоа најмалку се очекува од тебе. Кога тоа најмалку го очекуваш од себеси, всушност.  

– Остави ја! – довикна повозрасниот камерман со испревртена јака на кошулата. Од едната страна јаката му ѕиркаше под шушкавецот, од другата, никаде му ја немаше. – Треба повнимателно да ги бираш луѓето, за да не окапеме овде цел ден! – речиси ѝ се развика на збунетата новинарка.

Стоев пред нив закована со најдебелите клинци на спомените. По неколку секунди како да се отковав од некое ништо, бавно му се приближив на камерманот и вешто му ја извлеков јаката од кошулата и од страната каде што ја немаше. Нему тоа му се виде нормално, дури ми се стори како  малку и да ми го подаде вратот… Во истиот миг дојде автобусот број 15 што го чекав за накај Карпош и во неговите нечисти стакла ја здогледав единствената слика на дедо ми на којашто се сеќавам: седи до прозорецот и чита. Почувствував дека морам да отидам на улицата на моето кусо десетгодишно детство на „Бошко Буха“, што од пред некоја година ја прекрстија во „Архитект Сотир Томовски“. Дента кога прочитав во весник дека „Бошко Буха“ веќе не постои, прв и последен пат го сонував дедо ми како не чита, туку внимателно го испишува новото име на таблата на старата улица. Ја преминав „Димитрие Чуповски“ и застанав да го чекам истиот број автобус само во спротивната насока. Накај Аеродром и Ново Лисиче.

Бев премала за да сфатам зошто одеднаш почнав да живеам со дедо ми, баба ми и чичко ми на „Бошко Буха“. Мама и тато излегоа од мојот живот речиси со едно отворање врата, со еден долг, заглушувачки чкрипеж. Првин се измолкна мама, малку подоцна подостоинствено излезе и тато и ја затвори вратата засекогаш. Сѐ што помнам е дека дедо ми седи до прозорецот и постојано чита, дека баба ми готви, пере, простира алишта, собира алишта, пегла,.. дека чичко ми го нема, „ама ќе дојде“. Потоа баба ми умре. Останав со дедо ми и со чичко ми кого го нема, „ама ќе дојде“. Дедо ми читаше сѐ повеќе и повеќе. Насекаде околу нас имаше книги. Колку бевме поосамени – толку книгите беа побројни; колку беше потивко дома, толку книгите беа подебели. Понекогаш, дедо ми читаше со денови без никаква посебна гримаса на лицето. Понекогаш усните ќе му мрднеа во нешто што оддалеку потсетуваше на насмевка и знаев дека му се допаѓа тоа што го чита. Помнам еднаш стана од фотелјата, внимателно ја положи книгата сосе моливот во неа и отиде во спалната соба. Се уплашив дека му се слошило, дека сака да си легне, и тргнав по него. Но, тој го извади својот најубав костум што го носеше само на свадби и погреби, се дотера, дури си стави и кравата.

– И ти ли ќе си заминеш дедо? – го прашав воздржувајќи се да не заплачам.

– Не, чедо, не одам никаде. Толку многу ми се допадна романот што посакав да му укажам чест. Дојдов само да се дотерам, па ќе одам да читам, да го дочитам романот…

Потоа седна покрај прозорецот и читаше, читаше, читаше.

Низ годините ретко се дотеруваше за време на читањето. Понекогаш ставаше само кравата, понекогаш само ќе обуеше чевли. Цел костум, комплетно дотерување, мислам дека видов само неколкупати пред да си заминам од таа куќа…

Кога наполнив десет години, чичко ми се ожени и сѐ се промени во нашите животи, иако никој не излезе, туку влезе. Јас одеднаш остарев и моето детство заврши засекогаш. Станав возрасна ноќта кога стрина ми, потпомогната од чичко ми кого не можев ни да го препознам, ги спакуваа сите книги на дедо и ги однесоа некаде. Им пречеле. Собирале прашина. Кога ќе имале дете, можеби ќе имало алергиска астма.

Утредента јас бев возрасно дете, куќата празна, а дедо ми простум седеше покрај прозорецот со небрежно облечен џемпер врз кошулата. Од едната страна јаката му ѕиркаше под џемперот, од другата, никаде му ја немаше. Отидов нежно до него и му ја наместив јаката, ама тоа не промени ништо. Како некој да ги беше спакувал и изнесол и нашите претходни животи. Не можев да го гледам дедо ми без книга и почнав да носам дома нови и нови. Крадев книги од секаде! Ги читаше првин тој, потоа ги читав јас, седната до него покрај прозорецот, сетне заедно ги палевме во дворот за да не пречат никому дома. Строго една по една. Не организиравме никогаш групна погибел на книги.

Излегувавме свечено од дома, речиси ритуално. Тој ја носеше книгата под мишка и беше весел на некој надреален начин. Јас носев и запалка и кибрит во големиот чинген леѓен на баба со сини геометризирани цветчиња покрај работ. Клекнувавме под оревот, ја положувавме книгата во леѓенот, си дававме ишарет со очите како што прават музичарите и болснуваше пламенче кое ги подземаше страниците во незаборавен, црвен оган… И така со години, сѐ додека јас не си заминав и никогаш повеќе не украдов, не прочитав и не изгорев ниту една книга.

Нашата љубов со дедо се одделуваше од гледањето, од средбите, се одлачуваше како маснотија од млекото, како лек од отровот, се одвикнуваше од биолошката нужност и при целосното осамостојување се родија две различни вистини-близначки. Мојата и неговата. Едната појадра, другата некадарна. Остарено бебе. Јас сѐ повеќе личев на неговото отсуство, тој на моето невраќање… Ми кажаа дека починал дури откако го погребале, дека никогаш не ме побарал, зашто и јас сум била како мајка ми и татко ми, така рече стрина ми, сум си заминала засекогаш. Мајка ми се заљубила во друг маж и заминала со него; татко ми – за да ѝ врати, и тој се заљубил во друга жена и тој заминал. Јас не сум како мајка ми и татко ми. Заминав, зашто не можев да поднесам да го гледам дедо ми како ги пали книгите што ќе ги прочита, за да не пречат никому, за да не предизвикуваат алергиска астма на неродени деца… Со децении потоа животот ми мирисаше на изгорена хартија.

Се симнав од автобусот на нашата некогашна улица. Куќата одамна беше урната, дедо ми, и тој заминат засекогаш, стрина ми и чичко ми преселени. Го немаше ниту оревот. Ништо не можев да препознам, не бев стапнала на улицата години и години… Одев нога пред нога, напрегајќи се да се сетам која беше последната книга што ја прочитав во животот.