„Популарноста е еден непријатен курцшлус за писател“ | Фото: БИРН
Румена Бужаровска е македонска писателка, авторка на раскази за која во моментов многу се зборува и се пишува надвор од Македонија и она што можеби е поважно – ја читаат и ја коментираат луѓе што се надвор од тие некои литературни кругови. Во Србија продала 6.000 примероци од збирката „Мојот маж“, а последната „Не одам никаде“, со месеци, е меѓу петте најпродавани наслови во една од белградските книжарници.
Двајца режисери од ексјугословенските простори, пак, сакаат да снимат филм според еден од новите раскази.
Двајца режисери од ексјугословенските простори сакаат да снимат филм според еден расказ од збирката „Не одам никаде“
Се договоривме да се сретнеме во едно од скопските кафулиња откако таа ќе ги заврши часовите на Филолошкиот факултет, каде што предава Американска книжевност и Преведување од англиски. Малку задоцни, ама се појави со торба книги и сликовници, кои само што ги купила.
„Убаво е, фино е кога ќе видиш дека те читаат и згора на сѐ те сфаќаат сериозно, ама истовремено е чудно, шокантно.“
Убедена е дека во описот и пописот на нејзината работа како писателка нема место за популарност, иако читателите, посебно оние од Србија и од Хрватска, помалку и ја доживуваат – не како ѕвезда, ама, ете, како позната личност.
„Тоа еден непријатен курцшлус за писател“, вели Бужаровска, иако не сака да остави впечаток дека се жали.
На читателите им е здодеано од „машки“ приказни
Нејзините раскази зборуваат за проблемите на обичните луѓе во склоп на семејствата, за интимните драми што често се премолчуваат и кои на извесен начин се предизвикани од посттранзициското општеството.
Таа смета дека нејзиниот успех надвор се должи на тоа што читателите се препознаваат во овие приказни, затоа што сме поминувале низ повеќе или помалку слични процеси по распадот на Југославија.
„Ама од друга страна, ме доживуваат малку егзотично, оти, сепак, доаѓам од друга култура и пишувам на јазик што не го познаваат целосно.“
Смета дека е читана на Балканот и затоа што во прв ред Србите и Хрватите не се чувствуваат нападнати од нејзините приказни, во расказите не зборува за големите теми, како што е национализмот, на пример.
„А, тие меѓу себе ги имаат таквите наративи и се чувствителни кон тоа.“
„Пишувам за луѓе кои буквално од небо паднале во своите професии поради некои општествени околности. Којзнае како професорката од мојот расказ се нашла на факултет, којзнае како Катица Јанева се нашла таму каде што се нашла“
Иако не беше најсреќна што ја искористи токму таа фраза, ама „тајната на својот успех“ ја гледа и во уште еден аспект. Вели читањето е домен на жените, сите статистики го покажувале тоа, и затоа многу природно било писателите да се сѐ повеќе жени.
„На таквата читателска публика ѝ е здодеано од машките наративи и тоа е една свежина што влегува во поранешните југословенски простори.“
Збирката „Мојот маж“ е преведена уште во Италија и во Унгарија и сега треба да излезе во Америка, Англија и во Северна Ирска.
„Ама таму јас не очекувам некој успех.“
Задоволна е што и во Македонија е читана. Не мисли дека дома сега треба некако посебно да ѝ се потресуваме и да ја цениме само зашто била популарна надвор.
„Како што обично знаат Македонците да си зборуваат! Едноставно, супер е што и овде сум читана.“
Нема некој ќар од продажбата на книгите, вели тоа се малку пари и така било секаде.
„Заработката доаѓа полека и кога ќе ти дојде хонорарот тоа е како кога ќе си најдеш 1.000 денари в џеб.“
Смешно-тажно
Ми се допаѓа поврзаноста меѓу хуморот и трагедијата | Фото: БИРН
Нашата соговорничка има чувство дека општеството ја врамило. Таа е феминистка, меѓутоа ѝ пречи сѐ што прави и сѐ што зборува да се гледа само од таа перспектива.
Сепак, оние што барем чуле за неа или ѝ виделе фејсбук-пост, расказите ѝ ги читаат и преку феминистичка призма. Затоа неизбежно беше да зборуваме за жените во нејзините раскази, кои често ги слика како прилично гротескни ликови.
Ликот од расказот „8-ми Март“ е жена што залутала во професијата и која тотално се посрамотува на еден настан во американската амбасада. Жената од приказната „Чероки црвена“ е понизна пред сопругот, кој, пак, е оригинален балкански шовинист со сите нишани. Сопругата од расказот „Прељуба“ се понижува и влегува во багажникот на автомобилот, во кој водат љубов нејзиниот маж и љубовницата.
„Многу сакам гротеска, во принцип многу ми се допаѓа поврзаноста меѓу хуморот и трагедијата. Сакам кога е смешно-тажно.“
Таа се сложува дека има одреден презир кон жените за кои пишува, но вели дека е поважно тоа што има и емпатија. Критиката не ѝ е насочена кон жената за која раскажува, туку кон процесите околу неа.
„Се обидувам емпатијата на читателот да ја насочам кон жените што живеат во рамките на едно грозно, патријархално и шовинистичко општество. Jас морам да ја раскажам приказната на жената за читателот да сфати зошто таа е таква каква што е.“
„Се обидувам емпатијата на читателот да ја насочам кон жените што живеат во рамките на едно грозно, патријархално и шовинистичко општество. Jас морам да ја раскажам приказната на жената за читателот да сфати зошто таа е таква каква што е.“
Во ликот и во однесувањето на професорката од расказот „8-ми Март“ може да се насетат карактерните црти и на поранешната специјална обвинителка Катица Јанева. На Бужаровска ѝ се допаѓа ваквата паралела, иако инспирацијата не ѝ дошла од бившата шефица на СЈО, туку од академската заедница.
„Пишувам за луѓе кои буквално од небо паднале во своите професии поради некои општествени околности. Којзнае како професорката од мојот расказ се нашла на факултет, којзнае како Катица се нашла таму каде што се нашла. Многу луѓе во нашето општество си се имаат најдено некаде, добиле некакви улоги и си ги играат, а нема везе тоа што го прават.“
Бужаровска беше учесник во Шарената револуција и често така ја претставуваат и во странство.
Денес таа е изненадена од улогата на Јанева во случајот „Рекет“ и се сложува дека јавноста до некаде можела да насети оти таа е токму таква – падната од небо во својата професија.
„Кога на почетокот почнаа да ја критикуваат за чипката што ја носeше и за слични некои работи, сакав да верувам дека јас имам предрасуди и дека едноставно не е тоа така како што мене ми се чини.“
Падот на Катица Јанева за неа е фасцинантно екстремен и поради тоа погоден за расказ.
„Тоа што се слизнала да се шитне на таков начин ми е неверојатно.“
Општествените потреси будат
Румена Бужаровска е убедена дека државава ќе се оправи зашто, како што вели, инаку не би живеела тука. Неславниот крај на СЈО го карактеризира како дел од еден, сепак, нормален процес.
„Можеби треба да ни се случи уште поголем потрес за уште повеќе да се разбудиме. Можеби ни треба шамарот од Европската унија, можеби ни треба да се разочараме уште еднаш за да направиме многу повеќе од тоа што сме го направиле!“
„Можеби треба да ни се случи уште поголем потрес за уште повеќе да се разбудиме. Можеби ни треба шамарот од Европската унија, можеби ни треба да се разочараме уште еднаш за да направиме многу повеќе од тоа што сме го направиле!“
„Пред Шарената револуција бевме доста заспани, да не беа ВМРО и сите грозности што ги направија, можеби немаше да станеме критички настроени.“
Ужасно ја нервира тоа што ние како општество сме прилично пасивни, тоа што не критикуваме, не си ја извршуваме работата до крај, тоа што сме многу непрофесионални и зависиме од нашите семејства.
„Семејствата нѐ тераат да заземеме некои комотни позиции на молк, кои се всушност позиции на страв. Во семејството ти велат ‘ќути си и чекај, не мораш баш ти да се буниш’. Не верувам во тоа дека има некој друг, секој мора да си го направи своето. Во моментот кога го сфатив тоа, почнав да протестирам.“
